MAAK HET DIGITAAL

Digitaal verrassen en ontmoeten

De nieuwe digitale mogelijkheden zijn heel interessant voor de innovatieve ontwikkeling van Persoonlijke Ontwikkeling. Zo kan de beschrijving van de collectie in de catalogus op een slimme manier worden verrijkt. Het Chinese bedrijf Toout ontwikkelde bijvoorbeeld een *‘digitale boekenlegger' waarmee je ook boektitels en andere informatie kunt vinden’ schrijft Richard van Hooijdonk op zijn blog. Op die manier kunnen lezers elkaars leesgeschiedenis gebruiken voor hun volgende keuze en reageren op elkaars leeservaringen. Wanneer het boek van Dan Brown iemand erg nieuwsgierig heeft gemaakt naar verschillende kerkgenootschappen, kan hij of zij worden getipt om informatieve boeken over dit thema te lezen. In de fictieafdeling kom je deze minder snel tegen.

Het Four Spaces Model van Jochumsen en zijn collega’s verbindt vier soorten ruimte met elkaar. Met de digitalisering van veel producten en diensten, zijn er nieuwe mogelijkheden om die vier ruimtes vorm te geven. Een goed voorbeeld daarvan is de *Serendipity Machine: een app die je helpt om toevallige ontmoetingen met onbekenden te genereren waarmee je gedachten kunt uitwisselen. Dit is een voorbeeld van hoe de ontmoetingsplek wordt uitgebreid naar de digitale wereld, waar mensen kunnen profiteren van elkaars sociale kapitaal. In de performative space zou het dan bijvoorbeeld kunnen gaan om het leren coderen, waar bibliotheekmedewerkers met specifieke kennis over codes de bezoekers kunnen helpen online te maken (bijvoorbeeld spellen, websites of software).

Ook is ontmoeting door digitalisering niet meer in zijn geheel afhankelijk van haar fysieke ruimte. Een voorbeeld van een hedendaags initiatief, is het gebruik van zogenaamde ‘portals’ die op verschillende plekken over de wereld worden geïnstalleerd.

Een portal is een gouden container die door middel van een audiovisuele connectie verschillende communities aan elkaar verbindt. De portals worden gebruikt voor studie en onderzoek en om nieuwe verbindingen tot stand te brengen. De ontmoetingen worden gecureerd en vertaald. Op dit moment zijn er veertig van deze portals wereldwijd aanwezig. Een voorbeeld van het gebruik om ontmoeting te cureren in de bibliotheekbranche is de KennisCloud, een door de Tilburgse Kennismakerij van Bibliotheek Midden-Brabant ontwikkeld platform om lokale kennis bij elkaar te brengen. Naar aanleiding van de online verbinding, worden daarin fysieke lokale bijeenkomsten georganiseerd. Het is als het ware een digitaal en fysiek ontmoetingsplein. Ondanks dat de basis digitaal is en in principe de hele wereld mee kan doen, is het dus vooral bedoeld voor lokale of regionale ontmoeting. Dat geeft ruimte voor lokale vraagstukken. Een werkvorm die aan dat principe voldoet is de *learning circle.

Ruimte voor nieuwe technologie

Nieuwe technologie gaat de wereld veranderen. De Bibliotheek kan mensen met deze middelen laten kennismaken, zodat mensen ermee leren omgaan en erop kunnen reflecteren. Het thema met al zijn aspecten kan dus prima een plaats vinden in een innovatieprogramma Persoonlijke Ontwikkeling. In zijn boek 21 lessen voor de 21e eeuw (2018) stelt de Israëlische historicus en filosoof Yuval Noah Harari juist deze vragen aan de orde. Hij stelt dat op dit moment twee erg ingrijpende revoluties zich tegelijkertijd voltrekken: ‘Aan de ene kant ontcijferen biologen de mysteriën van het menselijk lichaam en met name ook de hersenen en ons gevoelsleven. Tegelijk biedt de informatica ons ongekende gegevensverwerkende vermogens.’ Ook dit vraagt echter om een andere manier van programmeren, want wat wil je dat iemand uit een dergelijke bijeenkomst meeneemt als het gaat om het toekomstgericht ontwikkelen? Wat zijn de interessante vragen?

Een voorbeeld daarvan is ontwikkeld door SETUP in hun *Algoritmisch Historisch Museum in de Bibliotheek Utrecht, waar mensen aan het denken gezet worden over hoever algoritmes de keuzes van de mens mogen beïnvloeden/overnemen.

Nieuwe technologische middelen bieden bovendien nieuwe mogelijkheden om over belangrijke thema’s na te denken. Apparaten als een 3D-printer en Virtual Reality (VR)- brillen worden al steeds gewoner, maar ze zijn nog niet bij iedereen in huis aanwezig. In *Fablabs, Smartlabs en Makerspaces kunnen mensen aan de gang met deze nieuwe technologiën. Zonder dat je bijvoorbeeld naar Zuid-Amerika hoeft af te reizen kun je op die manier het regenwoud ervaren, en door keuzes te maken in een verhaal kun je zien voor welke dilemma’s onze voorouders in de geschiedenis stonden. Of je kunt letterlijk in een verhaal kruipen, zoals bijvoorbeeld bij het verhaal *Tafelgeheim. Op dit moment staat hier vaak de jonge leerder die de eenentwintigste eeuwse vaardigheden tot zijn of haar basisvaardigheden zal moeten rekenen centraal, maar waarom eigenlijk? Deze vaardigheden zijn voor volwassenen net zo goed interessant en van belang.

Virtueel participeren

In Nederland hebben verschillende gemeenten gepoogd online inspraak voor burgers toegankelijk te maken. Velen kennen een online onderzoekspanel dat voor verschillende vragen wordt gebruikt. Ook worden er verschillende fora ingericht, zoals Argu in Dordrecht wijzijndrimmelen en Hellendoorningesprek. Deze initiatieven lopen telkens tegen dezelfde problemen aan: burgers nemen niet deel aan het gesprek. Het kan ook anders, bewijst bijvoorbeeld de IJslandse website *YourPriorities, en ook de *Estse overheid experimenteert met mogelijkheden van digitaal burgerschap. Daar moet je alleen voor ‘trouwen, scheiden en een huis kopen nog fysiek ergens heen’ (NOS, 2017). Een voorbeeld waarbij de Bibliotheek nauw betrokken is bij deze online verbeteringen is het CityLab in Aarhus, waar boven Bibliotheek Dokk1 een plein is ingericht om ontwikkelingen in Smart Cities te testen.

Kansen voor Persoonlijke ontwikkeling

De digitalisering laat in alle sectoren en onderdelen van het leven haar sporen achter; ook aan programma’s waarin we samen nadenken over de toekomst kan dit een positieve bijdrage leveren. Behalve e-books uitlenen, kan de bibliotheek gebruikmaken van virtuele en augmented reality, mensen uitdagen zelf te maken in makerspaces en fablabs en gemeenschappen laten vormen over de grenzen van gemeentes, landen en tijd heen. Er zijn veel mooie voorbeelden waar met deze technologieën wordt geëxperimenteerd. De vraag is vooral hoe ze deze ontwikkelingen waardevol kunnen worden in relatie tot de eigen lokale context en collectie.

Tips:

• Gebruik de digitale ruimte als aanvulling op de fysieke en laat ze in wisselwerking met elkaar kennis toevoegen. Wanneer iemand om informatie vraagt, kun je naast de verwijzing naar juiste boekensectie in de Bibliotheek ook samen nadenken over goede zoektermen op Google. Geef zelf het goede voorbeeld en integreer digitale mogelijkheden in je programma.
• Probeer een specifieke manier te vinden om digitale middelen in te zetten. Maak daarvoor bijvoorbeeld gebruik van het four spaces model van Jochumsen en zijn collega’s, of gebruik de educatieve mogelijkheden van augmented en virtual reality.
• Stel vragen aan de bezoekers van de Bibliotheek over de recente ontwikkelingen. Bibliotheken weten niet waar deze heen gaan, laat staan dat ieder individu zich daarvan bewust is. Laat zien dat dit niet raar is en ga samen de discussie aan.

Om over door te praten: Het gebruik van digitale middelen in de bibliotheek vraagt andere competenties van mensen dan het gebruik van collectie in de traditionele zin van het woord. Hoe ondervang je dat als organisatie?

Toelichting: ontwikkelingen rondom digitale vaardigheden (knoppenkunde en veiligheid) en daarnaast de stroom aan informatie waartoe je op dergelijke momenten toegang hebt (mediawijsheid) bestaan naast elkaar. Denk goed na over je standpunt als Bibliotheek, en wat je beschouwt als grens voor het doorverwijzen en selecteren van goede informatie.