LEER VOOR MORGEN

Nieuwe inzichten op het gebied van leren & ontwikkelen helpen om mensen uit te dagen en om zich gezamenlijk te buigen over actuele thema’s en ontwikkelingen voor de toekomst.


De vraag wat leren precies is, wordt door iedereen net iets anders beantwoord. De één vertrekt vanuit de inhoud, de ander is vooral op zoek naar de juiste interventies en vorm om nieuwe kennis en informatie zo goed mogelijk over te brengen of op te halen.
Voor sommigen is leren een individuele activiteit, anderen zien het als iets wat teams, groepen of samenlevingen als geheel moeten doen. Hier worden een aantal actuele visies op leren en ontwikkelen bij elkaar gezet. Daarin zijn denkbeelden van ‘leerprofessoren’ als Joseph Kessels en Manon Ruijters van belang, maar ook definities uit het onderwijs kunnen daarbij behulpzaam zijn.


Van ‘klaar met school’ naar ‘ontwikkelen voor de toekomst’

Op school en in cursussen ‘moet’ je leren. Het is een plek die voor leren is ingericht, waar aan bepaalde eisen moet worden voldaan en waar in sommige gevallen te laat komen zelfs wordt bestraft. Wanneer leren móet, wordt het daar niet altijd leuker van.

*Joseph Kessels, emeritus-hoogleraar Human Resource Development aan de Universiteit Twente, stelt dat praten over leren daarom vaak averechts werkt. Na het reguliere onderwijs en de examens zijn mensen blij dat ze er vanaf zijn: ze ‘hoeven nooit meer te leren’. In een interview dat in het kader van deze longread plaats heeft gevonden (december 2017) zegt hij: "Het begrip 'leren' is zo belast, dat je het daar niet mee wil associëren. Spreek niet van 'leren', maar heb het over samen iets maken.’ In plaats van kennis overdragen, is het doel dan ook om samen op zoek te gaan naar nieuwe kennis. Dat is leren zonder te ‘beleren."


*Manon Ruijters benadrukt in haar proefschrift Liefde voor Leren dat ‘… de heersende trend is dat training en opleiding 'uit' zijn. Informeel leren, kenniscreatie, leren op de werkplek, dat zijn de buzzwoorden van dit moment’ (Ruijters, 2017: 89). Net als in organisatieleren, is dit in bibliotheken nog verre van de norm. Het is niet altijd specifieke kennis die moet worden opgedaan om te begrijpen wat er gebeurt. De vraag is welk effect een bepaalde interventie moet bereiken: gaat het om kennis waarbij onderliggende structuren zichtbaar worden gemaakt; moeten we verder kijken vanuit de analyse van een probleem. Of is er een zoektocht naar de open stukken tussen theorie en praktijk of aandacht voor externe en interne belanghebbenden bij het thema? Een en hetzelfde thema kan op verschillende manieren worden belicht.

Meer dan ooit is het beeld dat een mens een leven lang leren voor de boeg heeft. De snelle veranderingen in kennis die ertoe doet, zoals in werksituaties en de in hoog tempo veranderende samenleving, doen een beroep op mensen om bij te blijven en zich te ontwikkelen. Steeds weer zijn er nieuwe vraagstukken waar mensen over na moeten denken, mee moeten omgaan of oplossingen voor zichzelf of hun omgeving moeten vinden.
Martijn Aslander en Erwin Witteveen menen: het is nooit af. Dat veronderstelt een andere mindset, zowel voor de mens zelf als voor organisaties die mensen ondersteunen in hun zoektocht naar persoonlijke ontwikkeling, zoals ook futuroloog Alvin Toffler het stelt. In zijn boeken Future Shock (1972) en The Third Wave (1980) verwees hij met vooruitziende blik naar de manier waarop digitale middelen niet alleen de samenleving, maar ook de vaardigheden waarover mensen moeten bezitten zouden veranderen.


Het ‘nieuwe leren’ begrijpen

Het bibliotheekprogramma uitbreiden met nieuwe onderdelen die juist gericht zijn op het toekomstgericht ontwikkelen van mensen vraagt herbezinning op de aanpak en kennis van ‘leren’. Naar aanleiding van deze zoektocht is voor deze longread een nieuwe definitie geformuleerd.

Lees verder onder de fotobalk.

"The illiterate of the 21st Century are not those who cannot read and write but those who cannot learn, unlearn and relearn.”
Alvin Toffler, Powershift: Knowledge, Wealth, and Power at the Edge of the 21st Century (1990)

Wat is leren? Waarom is leren belangrijk?

Leren is het verwerven van nieuwe kennis (denken) en vaardigheden (doen), die kunnen leiden tot inzicht in- of verandering van gedrag (ontwikkelen).

Hierdoor zijn mensen in staat om nieuwe taken uit te voeren of zich te ontwikkelen als mens. Ook kunnen mensen zich door middel van leren aanpassen aan de snel veranderende samenleving, zich daartoe verhouden en er desgewenst aan bijdragen." (De Zwart, Meuleman en Manche, 2018 (vrij naar Ruijters, Kessels, Deen & Rondeel)

In dit kader noemen we vier ontwikkelingen om het recente denken over leren te duiden:


1. De lerende centraal

De mens/de lerende is eigenaar van het eigen leren. Mensen bepalen hun eigen richting en thema; zien wat er voor hen op dit specifieke moment toe doet, en voelen wat hen wel of niet raakt.

Aansluiten bij de doelgroep is voor docenten en programmamakers de grote uitdaging bij nieuwe vormen van leren. Een activiteit laten aanslaan bij de deelnemer lukt vooral als de positie van de lerende bekend is, wat hij/zij nodig heeft en waarmee hij of zij daarbij kan worden ondersteund of geprikkeld. Het gaat om het aansluiten bij het willen in plaats van moeten leren.


2. Talenten versterken
In het boek Opleidingskunde, leren in, rond en voor het werk (Deen, Rondeel i.s.m. Kessels, 2017:15) is te lezen: ‘Leren is lang gezien als het wegwerken van tekorten; de zogenoemde gap-benadering. Je gaat iets leren als je iets niet of niet goed genoeg kunt (…) Recente onderzoeken laten zien dat focussen op de kracht en passie van mensen een positieve invloed heeft op welbevinden, productiviteit en innovatie binnen organisaties’. Een andere manier van kijken naar leren gaat over het versterken van talenten van mensen in plaats van het ‘vullen van gaten’, daar waar het aan bepaalde kennis of vaardigheden ontbreekt.


3. Verschillende doelen behoeven ook andere vormen van leren

Om een praktische vaardigheid te leren hoef je er weinig over te praten: het is duidelijk wat er moet gebeuren. Maar hoe zit het met vraagstukken waarop de antwoorden nog niet zijn gevonden? Er is nog geen ‘goed antwoord’. Er is geen kennis om over te dragen van iemand die alles weet, naar een (nog) niet-wetende groep toehoorders. Onderzoeken, ontdekken en met elkaar in gesprek zijn vormen dan betere methoden om nieuwe inzichten op te doen.


4. Mensen leren verschillend

De laatste jaren is er meer inzicht in de verschillende manieren waarop mensen leren. Al vele jaren wordt de *leerstijlen van Kolb daarvoor gebruikt, waarbij wordt verondersteld dat mensen een favoriete leerstijl hebben zoals 'doener', 'bezinner', 'denker' of 'beslisser'. Recenter onderzoek van Manon Ruijters (Liefde voor leren, 2017) onderscheidt zelfs *zeven leervoorkeuren. Om goed aan te sluiten bij wat mensen willen of nodig hebben, helpt het om een keuze te maken in de grondtonen van het leren en in de werkvormen die ruimte te bieden aan de verschillende leervoorkeuren.


Leren in de Bibliotheek

De Bibliotheek heeft een schat aan kennis in huis. Die kennis tot je nemen kan door middel van een boek, een lezing of een cursus. De docent of spreker is de expert die aan een groep mensen uitlegt hoe een werkwoord in het Spaans wordt vervoegd of welke gebeurtenissen hebben geleid tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
Een vorm van leren die meer aandacht krijgt in de literatuur maar haar neerslag in de praktijk in de bibliotheekbranche nog niet heeft gekregen, is onderzoekend leren. Daarbij wordt op zoek gegaan naar vragen waarbij de antwoorden nog verborgen zijn. Er is meer activiteit van de lerende zelf en het gaat uit van nieuwsgierigheid. Werkvormen zijn bijvoorbeeld gesprek, discussie, dialoog, uitwisseling, onderzoek en open space. De begeleider is niet de expert op de inhoud maar kan het leren wel procesmatig begeleiden.


Ontwikkelen met behulp van communities

Ontmoet je als programmeur mensen die met jou verder willen werken aan jullie thema? Dan bestaat de mogelijkheid om een community te vormen. Deze wijze van leren ligt ten grondslag aan de nieuwe opleiding en nieuwe rol voor de bibliotheek; de *Community Librarian.

Het bouwen aan communities en het zoeken naar de juiste rol is voor de Bibliotheek vaak nieuw terrein. Minder vaak is de Bibliotheek de expert, maar draagt bij in co-creatie. Binnen het Gelders Biblioheeknetwerk krijgt dit onderwerp ook aandacht. Zo zoeken bibliotheken samen naar manieren om communities te bouwen in de inspiratiereeks Bouwen van Communities. Daarin hebben een aantal Gelderse Bibliotheken samen de eerste stappen gezet om communities te bouwen.


Leren & ontwikkelen voor morgen

In de innovatie –programmalijn Persoonlijke Verdieping gaat het vaak over vraagstukken die gericht zijn op hoe de toekomst eruit gaat zien en hoe de mens zich daarbij ontwikkelt. Bij het maken van programma’s in een Bibliotheek kunnen de actuele inzichten over leren & ontwikkelen helpen. Het vraagt van de programmamaker en ‘docent’ nieuwe kennis en vaardigheden om de ontwikkeling van mensen te begeleiden.


Tips

  1. Geef je les aan anderen? Dat gaat het best als je ook jezelf goed kent. Doe de leerscans en ontdek jouw denkgewoonten en leervoorkeuren
  2. Praat niet over 'leren'. Alle kennis over leren gebruik je natuurlijk wel in je werk.
  3. Als programmamaker kies je bewust voor het werken vanuit een relevante grondtoon van leren en in de vorm kies je eveneens bewust voor het werken met één of meerdere leervoorkeuren.


Om over door te praten

In hoeverre draait het in programma’s voor Persoonlijke Ontwikkeling om leren?


Toelichting: we schetsen een beeld van 'leren' dat in de maatschappij heerst en ook onze eigen benadering van het woord. Wat is voor jou het verschil tussen leven lang leren en toekomstgericht ontwikkelen? En hoe kun je dat verwerken in jouw programmering?


*Community Librarian:

Naar aanleiding van David Lankes’ idee van de Community Librarian heeft Cubiss een Nederlands achtergrondstuk over zijn denkbeelden geschreven. Daarbij wordt vooral gefocust op gedeelde activiteit, kenniscreatie, gedeeld eigenaarschap en goede verstandhouding. Ook worden er verschillende Nederlandse voorbeelden van community librarianship gegeven. Lees de hele publicatie.